B. Niet gekwantificeerde risico's, ontwikkelingen en onzekerheden

De (meerjaren) begroting moet materieel in evenwicht zijn, dat wil zeggen, dat structurele lasten gedekt moeten worden door structurele baten. Omdat een gemeente per definitie meer wensen dan mogelijkheden heeft zal er altijd spanning op de beschikbare middelen en dus ook op het begrotingsevenwicht staan. Daarnaast zullen zich onmiskenbaar autonome ontwikkelingen voordoen waarmee geen rekening kon worden gehouden. We melden deze onderwerpen om een zo goed mogelijk beeld te geven van wat er speelt bij ons en in de omgeving van de gemeente.

Risicobeheersing
Om te voorkomen dat er teveel middelen worden ingezet wordt in de meerjarenbegroting altijd het jaar met de minst gunstige begrotingspositie als uitgangspunt genomen. Hierbij wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met toekomstige (autonome) ontwikkelingen in zowel de baten als de lasten.

Conform de nota Reserves en Voorzieningen wordt alle bespaarde rente ten gunste van de exploitatie gebracht, met uitzondering van de bespaarde rente over het saldo van de algemene reserve boven de € 15,0 miljoen. Gevolg van dit besluit is dat de omvang van de reserves en/of voorzieningen direct van invloed zijn op de (rentelasten/baten in de) exploitatie en dat hierdoor de verschillen tussen begroting en rekening per jaar kunnen wisselen, zowel positief als negatief.

Risicobeheersing
Door mutaties in de overige reserves en voorzieningen is de verwachte rente-bate aangepast. In het meerjarenbeeld is rekening gehouden met een afname van de reserves en voorzieningen.

Het rijksbeleid is van grote invloed op de gemeentelijke organisatie. Bezuinigingen, decentralisatie van taken, herijking van het gemeentefonds zijn actuele onderwerpen die tot onzekerheden in het (financieel) beleid leiden. Actueel is de herziening van het gemeentefonds.

Risicobeheersing
De ontwikkelingen in het rijksbeleid worden op de voet gevolgd en waar mogelijk vertaald in maatregelen. Ten aanzien van de decentralisatie van taken is het uitgangspunt dat taken uitgevoerd worden op basis van beschikbaar budget. Risico’s in uitvoering en bedrijfsvoering worden beheerst door de samenwerking met omliggende gemeenten te zoeken.

Burgers hebben de mogelijkheid om bij de indiening van bezwaar- en/of beroepschriften tegelijk te verzoeken de kosten van juridische bijstand vergoed te krijgen. De gemeente is verplicht deze kosten te vergoeden als een bezwaar en/of beroep gegrond wordt verklaard en vaststaat dat het besluit waartegen de gronden van bezwaar en/of beroep zich richtten, onrechtmatig is genomen.

Risicobeheersing
De gemeente heeft een beperkte capaciteit in huis als het gaat om juridische ondersteuning bij bezwaar en beroep. Bij specifieke casussen wordt er ingehuurd.

De gemeente is in de meeste gevallen voor risico’s betreffende brand en storm verzekerd. Als basis daarvoor geldt de verzekerde waarde zoals die ten tijde van het afsluiten van de verzekering bekend was. De verzekerde waarden worden geïndexeerd en zijn per definitie op niveau.
Eisen door ICT- en beveiligingsontwikkelingen naast extra aanschaf en vernieuwing van inventaris, computers e.d. leiden tot verandering. Wijzigingen wat betreft de verzekerde waarden moeten geregistreerd worden.

Risicobeheersing
Preventiebeleid draagt bij tot beperking van risico’s.

Op het terrein van de wettelijke aansprakelijkheid is in de jurisprudentie een verschuiving waarneembaar, waardoor de positie van de ‘benadeelde’ ten opzichte van de bestuursorganen sterker wordt. Ook is de aansprakelijkheid van werkgevers verruimd. Er is een toenemende claimbereidheid te bespeuren. De risico’s van besturen worden hierdoor vergroot.

Risicobeheersing
Preventiemaatregelen ter voorkoming van fraude in relatie tot integriteit.

Automatisering en ICT zijn essentieel voor onze (kritische) bedrijfsprocessen. Dit vereist niet alleen dat systemen up-to-date zijn en blijven, maar ook dat we voorbereid zijn op mogelijke uitval. Het technische beheer van onze ICT-omgeving is ondergebracht bij het Shared Service Centrum Leeuwarden (SSC). De kwaliteitsafspraken en -eisen voor onze ICT-omgeving zijn vastgelegd in een servicelevel agreement (SLA) en dossier afspraken procedures (DAP).

Risicobeheersing
De Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) biedt een praktische benadering voor actief risicomanagement, waarbij drie beveiligingsniveaus (BBN1, BBN2 en BBN3) worden onderscheiden. Elk niveau omvat een verplichte set beveiligingsmaatregelen. We hebben maatregelen geïmplementeerd om zowel de kans als de impact van risico's te verminderen. We voeren jaarlijks onder meer een RI&E Informatiebeveiliging uit om te beoordelen of er aanvullende maatregelen nodig zijn om specifieke risico’s te beheersen.

We voeren jaarlijks samen met het SSC een uitwijktest uit. Tijdens deze test simuleren we een situatie waarbij bijvoorbeeld ICT-systemen, (netwerk)verbindingen of datacenters uitvallen. Hierbij wordt een back-up- en herstelsituatie gesimuleerd. Deze activiteit maakt ook deel uit van het informatiebeveiligingsplan en draagt bij aan een effectief bedrijfscontinuïteitsbeheer.

De ambitie van Waadhoeke is om in 2025 ‘Persoonlijk, dichtbij en online’ met de gemeenschap samen te werken. In een digitale samenleving waarin nieuwe technologieën en inzichten snelle veranderingen veroorzaken, brengt dit zowel kansen als uitdagingen met zich mee. Het dreigingsbeeld 2023 - 2024 beschrijft de grootste risico’s voor gemeenten op het gebied van informatiebeveiliging en gegevensbescherming. Uitval van de dienstverlening, verstoringen in de bedrijfsvoering, en het in verkeerde handen vallen van vertrouwelijke informatie zijn de meest prominente risico's, aangedreven door dreigingen zoals steeds destructievere ransomware, een toename in het aantal en de ernst van kwetsbaarheden in software, en gevaren in ketens die buiten het zicht liggen. Om onze ambitie van 'Persoonlijk, dichtbij en online' te verwezenlijken, werkt de gemeente Waadhoeke proactief aan het beheersen van deze risico’s door te investeren in robuuste beveiligingsmaatregelen en een cultuur van veiligheid en bewustzijn binnen onze organisatie te bevorderen. Gemeente Waadhoeke is zich hiervan zeer bewust en neemt gerichte maatregelen om deze uitdagingen het hoofd te bieden.

Risicobeheersing
Voldoen aan de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) blijft het uitgangspunt. De Chief Information Security Officer (CISO) van gemeente Waadhoeke initieert verbetermaatregelen en zet acties uit om onze data en systemen te beschermen. Voor de eisen met betrekking tot de beheeromgeving van ICT sluiten wij aan bij het beveiligingsplan van het Shared Service Centrum (SSC). Als een van de samenwerkingspartners van het SSC Leeuwarden, waar het technisch beheer en de expertise zijn ondergebracht, nemen wij actief deel aan het CISO-overleg, waarin gezamenlijk maatregelen worden afgestemd om te voldoen aan de BIO en andere relevante normen.

De verbeterpunten die voortkomen uit onze zelfevaluatie en controles nemen we mee bij het opstellen, uitvoeren en bijstellen van ons informatiebeveiligingsbeleid, inclusief domeinspecifiek informatiebeveiligingsbeleid, voor de komende jaren. Daarnaast nemen we voortdurend aanvullende technische en organisatorische maatregelen die buiten de directe ICT-beheeromgeving vallen, om de algehele beveiliging van onze informatie verder te versterken.

Gemeente Waadhoeke toetst nieuwe verwerkingen van persoonsgegevens aan de basisbeginselen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), voert Data Protection Impact Assessments (DPIA's) uit, en houdt een register bij van datalekken. De Functionaris Gegevensbescherming (FG) ziet toe op de naleving van de AVG, adviseert over gegevensbeschermingskwesties en is betrokken bij de beoordeling van gegevensverwerkingen om ervoor te zorgen dat deze in lijn zijn met de wettelijke vereisten. De CISO en de FG werken nauw samen en zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het bevorderen van een beveiligingsbewuste en privacybewuste cultuur binnen de gemeente. Communicatie over informatieveiligheid en privacy vindt regelmatig plaats via MijnWerk, en er wordt gebruikgemaakt van het doorlopende bewustwordingsprogramma Arda om het kennisniveau en de weerbaarheid van gemeente Waadhoeke te vergroten. Ook wordt aansluiting gezocht bij de Europese Dag van de Privacy (28 januari) en de Europese Cybersecurity maand (oktober).

Voor projecten met derden die met steun van de gemeente worden gefinancierd, of projecten waarvan de gemeente de projectleider is met steun van derden, is het erg belangrijk dat de btw component niet vergeten wordt.

De Spuk Sport werd indertijd ingevoerd om het financiële nadeel van de verruiming btw-sportvrijstelling te compenseren (2019-2023). Bij de oude specifieke uitkering Spuk Sport werd het voorschot gebaseerd op de aanvraag.
Bij de nieuwe Spuk Sport (geldt voor 2024 en 2025) wordt het voorschot gebaseerd op het gemiddelde van de gerealiseerde bestedingen van de laatste 3 SiSa-verantwoordingen.
Voor de specifieke uitkering sport is € 189 miljoen (macro) beschikbaar in 2024. De gemeente Waadhoeke heeft een bedrag van € 198.448 aangevraagd. Als een gemeente uiteindelijk minder recht blijkt te hebben dan ze aan voorschot heeft gekregen, moeten ze dat deel terugbetalen, Eveneens geldt als de gemeente meer recht blijkt te hebben dan ze aan voorschot heeft gekregen krijgt ze het meerdere uitbetaald, met in inachtneming van een aantal voorwaarden. De gemeente Waadhoeke loopt dus een risico voor het verschil tussen de originele aanvraag en het uitgekeerde bedrag.

De nieuwe specifieke regeling SPUK Sport geldt dus voor 2024 en 2025. In deze twee jaar wil het rijk nader onderzoeken wat hij vanaf 2026 wil doen. Het is niet zeker of dat het beste via een specifieke uitkering kan. Op de rijksbegroting blijft het budget voor de stimulering sport overigens beschikbaar.

Risicobeheersing
Periodiek en ad hoc overleg tussen afdeling Financiën en vakafdelingen. Daarnaast worden kredietaanvragen en boekingen gescreend op btw-vraagstukken.

De gemeente Waadhoeke heeft gekozen voor Horizontaal Toezicht (HT). Op deze manier vervalt, op termijn zodra er sprake is van aangepast toezicht, de 5-jaarlijkse controle en worden (nadelige) verrassingen achteraf voorkomen. Bij HT gaat het om het proces dat de belastingdienst bij alle fiscale facetten wordt betrokken. Vooraf en open overleg met de belastingdienst is hierbij belangrijk.
Een van de onderdelen die de gemeente moet ontwikkelen is het zgn. Tax Control Framework (TCF). Hierin worden alle processen die te maken hebben met fiscaliteit beschreven. De voortgang van de ontwikkeling van dit TCF is mede bepalend voor het in stand blijven van het convenant en voor het bereiken van aangepast toezicht.

Risicobeheersing
Borging in processen en toepassen van interne controles.

Vanaf 1 januari 2016 zijn gemeenten vennootschapsbelastingplichtig.
De inventarisatie en implementatie van de Vpb-plicht en het doen van aangifte voor de eerste jaren is met behulp van Caraad Belastingadviseurs gedaan.

Uit de inventarisatie blijkt dat gemeente Waadhoeke 3 activiteiten met enige "winstpotentie" heeft waarover mogelijk Vpb verschuldigd is:
- het straat parkeren, maar deze is voor de Vpb vrijgesteld,
- het zich ontdoen van huishoudelijke afvalstoffen tegen een positieve opbrengst,
- en de grondexploitatie,
De opbrengst op restafval is gering zodat de Vpb zeer klein is.
De grondexploitaties komen in 2018, 2019 en 2020 niet door de spreekwoordelijke ‘ondernemerspoort’ waardoor er geen Vpb verschuldigd is.
De aangiften vennootschapsbelasting 2018 t/m 2020 worden gevolgd door de belastingdienst, ten aanzien van de activiteit afval is de Belastingdienst derhalve akkoord met onze pragmatische aanpak. De aangifte Vpb 2022 is inmiddels ingediend (deadline 1 mei 2024) en betreft slechts afval.
De deadline aangifte Vpb 2023 is 1 mei 2025. Voor 2024 is een voorlopige aanslag ontvangen en betaald.

De wetgeving en jurisprudentie over de Vpb voor gemeenten is nog volop in beweging.
Elk jaar moet opnieuw de Vpb-plicht beoordeeld worden.

Risicobeheersing
Goed volgen van de Vpb-regelgeving en -jurisprudentie die nog in beweging is.
Bij nieuwe activiteiten alert zijn op mogelijke gevolgen voor de Vpb.
Bij de nieuwe Grondexploitatie-opzetten de jaarlijkse actualisatie van de Vpb meenemen.

Gemeenten zijn verplicht een regeling vast te stellen op basis waarvan ouders van leerlingen - onder bepaalde voorwaarden - aanspraak kunnen maken op bekostiging van  vervoer van en naar school. Het vervoer omvat leerlingen van basisscholen, speciale scholen voor basisonderwijs en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs. Leerlingen van het regulier voortgezet onderwijs die gehandicapt zijn kunnen in principe ook in aanmerking komen voor bekostiging van het vervoer.
Uitgangspunt van de regeling is een bekostiging op basis van  het openbaar vervoer. Als dat niet mogelijk is kan aangepast vervoer bekostigd worden.

Risicobeheersing
Het leerlingenvervoer is een zogenaamde “open-eind-regeling”. Dit betekent dat het aantal aanvragen en de daarmee gepaard gaande kosten moeilijk in te schatten zijn.

De bekostigingssystematiek is dat ouders een inkomensafhankelijke bijdrage betalen voor deelname aan het peuterspeelzaalwerk. Afhankelijk van het inkomen krijgen ouders  een toeslag van de Belastingdienst. Bij kostwinnersgezinnen wordt deze toeslag (een vast bedrag per kind) door de gemeente betaald. Het aantal kinderen dat van deze voorziening gebruik maakt fluctueert elk jaar.

Risicobeheersing
De bijdrageregeling is een zogenaamde “open-eind-regeling”. Dit betekent dat het aantal aanvragen en de daarmee gepaard gaande kosten moeilijk in te schatten zijn.

De gemeente Waadhoeke verstrekt jaarlijks vele subsidies, van kleine bedragen tot vele tonnen. Risico’s liggen er vooral op het gebied van de gesubsidieerde instellingen die grotendeels gefinancierd worden door de gemeente en die een bestuurlijke relatie met de gemeente hebben. Als er iets mis gaat dan wenden de instellingen zich veelal tot de gemeente voor een (financiële) oplossing .

Risicobeheersing
Tussentijds voortgangsgesprek met instellingen die substantieel subsidie ontvangen (groter dan € 50.000), in gesprek gaan als er problemen gesignaleerd worden, controle- of beoordelingsverklaring bij de jaarstukken.

Tot op heden worden de taken uitgevoerd via Centrumgemeenten, in ons geval Leeuwarden. Met ingang van 2018 ligt het financieel risico al bij de gemeente. De tekorten in eerdere jaren (2018 en 2019) zijn door de inzet van het regionale expertiseteam teruggebracht en sinds 2020 is er een klein overschot. Hieruit blijkt dat de genomen maatregelen door SDF voldoende effect hebben gehad in het terugdringen van het tekort.
Het was de bedoeling dat het nieuwe verdeelmodel van beschermd wonen ingevoerd zou worden per 1 januari 2025. De invoering van dit nieuwe verdeelmodel is uitgesteld tot 1 januari 2026.

Risicobeheersing
Regelmatig overleg en afstemming met SDF. Daarnaast actieve monitoring van informatie over de nieuwe herijking van de middelen voor beschermd wonen.

In de CAO gemeenten, zoals die geldt vanaf 1 januari 2023, is bepaald dat een zieke medewerker in de eerste 52 weken van zijn afwezigheid recht heeft op 100% doorbetaling van het salaris. In de 52e tot en met de 104e week van zijn afwezigheid is dit percentage 70%.

De werkgever en werknemer spannen zich samen in om de zieke medewerker zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen. Met name in de eerste weken van afwezigheid wegens ziekte voert de werkgever zelf de regie op de bedrijfsgezondheidszorg en de verzuimbegeleiding. Uitgangspunt daarbij is snel en effectief ingrijpen en het verzuim bekorten. Vanaf dag 1 is de direct leidinggevende verantwoordelijk voor de verzuimbegeleiding. Na 3 weken neemt de arbodienst en bedrijfsarts de verzuimbegeleiding voor een deel over in met name een adviserende rol richting de werkgever.
We zijn traject gestart met betrekking tot het verbeteren van de verzuimaanpak.

Het ziekteverzuimpercentage bedroeg op 31-12-2024 6,83%.

Risicobeheersing
Ziekteverzuimbegeleiding als gezamenlijke inspanning en sturing van leidinggevende, arbodienst en bedrijfsarts.
Vanuit het werkbelevingsonderzoek en rapportages van de arbodienst extra aandacht voor thema werkdruk in relatie tot verzuim, o.m. door verdiepingssessies in MO.
Maatregelen gericht op preventie zoals coaching, stimuleren van een gezonde leefstijl, aanbieden van een preventief medisch onderzoek (PMO).

Sinds 2006 hebben we te maken met de WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen). De WIA regelt onder meer de arbeidsongeschiktheidsuitkering voor medewerkers die 2 jaar of langer ziek zijn en die volgens het UWV (deels) blijvend arbeidsongeschikt zijn. De WIA voorziet in deze situaties in een inkomensvoorziening voor medewerkers die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn (IVA) en die voor een deel of tijdelijk volledig arbeidsongeschikt zijn (WGA).
Gemeente Waadhoeke is eigen risicodrager voor de WGA en Ziektewet. Een eigen risicodrager betaalt voor een periode van 10 jaar zelf de WGA-uitkeringen van de (ex)-werknemers. De werkgever is tijdens deze periode van 10 jaar eveneens zelf belast met de re-integratie van zijn arbeidsongeschikte (ex)-werknemers.
Deze wijziging vraagt een nog actievere en zorgvuldiger hantering van het ziekteverzuimbeleid. Regelmatige toetsing in hoeverre het huidige beleid voldoet aan nieuwe wetgeving moet zeker plaatsvinden.

Risicobeheersing
Bij verwachte WIA-instroom van een medewerker, vroegtijdig melden van de WGA-gerechtigde bij en  inschakelen van de casemanager van HCS. HCS voert vervolgens het casemanagement uit en verzorgt de begeleiding en ondersteuning bij de re-integratie. Doel hiervan is medewerkers zo snel mogelijk te begeleiden naar een plek waar ze hun restverdiencapaciteit kunnen inzetten, waardoor de kosten voor ons als eigen risicodrager worden beperkt.

Een gemeentelijke organisatie is op grond van het Pensioenreglement verplicht deelnemer in het ABP. Een werknemer bouwt tijdens zijn actieve periode pensioen op bij het ABP.
Met het ABP-keuzepensioen kan een werknemer zelf het moment kiezen waarop het pensioen in gaat. Dat kan al vanaf de 60e verjaardag, maar moet uiterlijk 5 jaar ná de AOW-gerechtigde leeftijd in gaan.
De medewerker heeft binnen het ABP-keuzepensioen diverse keuzemogelijkheden:

• het moment waarop het keuzepensioen in gaat;
• het pensioen (gedeeltelijk) laten ingaan en daarnaast (gedeeltelijk) blijven werken;
• eerst een hoger en later een lager pensioen ontvangen, of andersom;
• een gelijkblijvend inkomen, vóór en ná de AOW-leeftijd;
• het verhogen van het pensioen met (een deel van) het nabestaandenpensioen.

Dit onvoorspelbare vraagt een grote mate van flexibiliteit van de organisatie.

Risicobeheersing
De mogelijkheden van risicobeheersing zijn beperkt.

De Werkloosheidswet (WW) is ook van toepassing op overheidspersoneel. We zijn als gemeentelijke organisatie verplicht eigenrisicodrager voor de WW. Dit houdt in dat de kosten van WW-uitkeringen van ex-medewerkers voor rekening van de werkgever zijn. Het betekent daarnaast ook dat de werkgever wettelijk verantwoordelijk is voor de re-integratie van zijn ex-medewerkers met als doel om deze medewerkers weer aan het werk te krijgen.
In 2015 is de WW op een aantal onderdelen versoberd (vertraagde opbouw en verkorting maximale duur van de WW-uitkering). Afgesproken is om deze versoberingen in opbouw en duur te repareren. Dit vindt plaats door een zgn. reparatie-uitkering.

Risicobeheersing
We investeren in re-integratiebegeleiding van de ex-medewerkers. Om er voor te zorgen dat de ex-medewerkers zo snel mogelijk uitstromen naar werk en dus geen geld meer kosten voor de werkgever.
Voor de reparatie-uitkering betalen werknemers een kostendekkende werknemerspremie. De ingehouden werknemerspremies worden centraal gereserveerd. Daaruit worden eventuele WW-uitkeringen van ex-medewerkers betaald.

De schaarste op de arbeidsmarkt en problemen met betrekking tot de levering van goederen en diensten door onze leveranciers leiden tot vertragingen en prijsstijgingen. Niet te voorspellen is of en hoe snel de vertragingen weer ingehaald kunnen worden en hoe de prijzen zich gaan ontwikkelen.

Risicobeheersing
De mogelijkheden van risicobeheersing zijn beperkt.
Risico's zitten in veel meer vakgebieden, de krapte op de arbeidsmarkt is momenteel een landelijk probleem. Beheersing van de risico's blijft derhalve een punt van aandacht.

De gemeente Waadhoeke neemt deel in een aantal verbonden partijen. Dit zijn partijen die gemeentelijke taken in opdracht van de gemeente uitvoeren.
Gemeenten lopen een aantal risico’s ten aanzien van verbonden partijen. Het gaat hierbij o.a. om:

• Financiële tekorten bij verbonden partijen;
• Taken, doelstellingen en prestaties worden niet gerealiseerd;
• Onvoldoende sturingsmogelijkheden door de organisatievorm (bijvoorbeeld door verschillende inzichten bij de deelnemers in een Gemeenschappelijke Regeling)

De verbonden partijen worden afzonderlijk toegelicht in de paragraaf Verbonden Partijen in deze jaarrekening. In deze paragraaf worden bovengenoemde zaken vermeld zodra deze van toepassing zijn bij één van de verbonden partijen.

Risicobeheersing
Door duidelijke afspraken met verbonden partijen, een frequente rapportage/verantwoording door verbonden partijen aan de gemeente en periodieke ambtelijke overleggen wordt het inzicht in het functioneren van de verbonden partijen vergroot. Hiermee wordt getracht de gelopen risico's te minimaliseren.

Nu de Omgevingswet is ingevoerd zullen we te maken krijgen met de structurele (extra) kosten van de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging bouwen, door onder andere de beheerskosten van het DSO (digitaal stelsel Omgevingswet), legesvermindering en de verzwaring van de procedures door intensiever vooroverleg, adviesrecht, participatie en de intensievere samenwerking met andere overheden. Hoeveel deze kosten zullen bedragen is nog niet duidelijk omdat veel van de gevolgen van de implementatie van de Omgevingswet nog onzeker zijn op het moment van invoering. De verwachting is dat we hier pas in 2027 enig zicht op zullen gaan krijgen. Op dit moment is er in de begroting nog geen rekening gehouden met deze kosten.

Risicobeheersing
De monitoring van risico's vindt plaats in de maandelijkse bijeenkomsten van het projectteam.